(VASEP) Trong bối cảnh Covid-19 bùng phát, nhiều tỉnh thành phải căng mình phòng chống dịch. Một trong những giải pháp cứng rắn nhằm hạn chế người ra đường, hạn chế lây lan dịch bệnh, là khuyến khích các doanh nghiệp hoạt động theo phương châm “3 tại chỗ”. Cụ thể là sản xuất (nuôi trồng), ăn uống, ngủ nghỉ đều tại chỗ. Thời gian thực hiện “3 tại chỗ” theo tình hình kiểm soát dịch bệnh. Góc độ này, “3 tại chỗ” diễn ra trong vòng một tháng, thậm chí có thể là nửa tháng nếu dịch bệnh của địa phương đã được kiểm soát tốt.

Thật ra, chưa ai trả lời chắc chắn là “3 tại chỗ” sẽ diễn ra trong bao lâu và trong thực tế nảy sinh câu hỏi là thực hành “3 tại chỗ” có hiệu quả không khi trong quá trình chuẩn bị cho “3 tại chỗ”, chi phí phát sinh không ngừng.

Xưa có câu: “mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh” nên các doanh nghiệp tổ chức “3 tại chỗ” nhằm mỗi mục đích khác nhau. Có thể có nhiều mục đích ngay ở một doanh nghiệp, nhưng chưa thấy doanh nghiệp nào coi tổ chức “3 tại chỗ” nhằm mục tiêu lợi nhuận là hàng đầu. Thực hành “3 tại chỗ” gần như là tổ chức lại hoạt động của doanh nghiệp trên nền tảng gói gọn hơn, vì đa phần DOANH NGHIỆP khi xây dựng nhà xưởng sẽ không có khu lưu trú trong khuôn viên. Chỗ ngủ nghỉ khi thực thi “3 tại chỗ” là tận dụng khoảng trống trong nhà xưởng, nhà kho, văn phòng… nên đâu thể có nhiều chỗ và đâu thể lâu dài.

Thực thi “3 tại chỗ”, doanh nghiệp phải sắp xếp lại dây chuyền sản xuất phù hợp hoàn cảnh mới, gói gọn, cũng phát sinh công việc phải chuẩn bị không ít. Ngoài ra để bảo đảm người lao động an tâm ở lại doanh nghiệp, các tiện ích tối thiểu phải bảo đảm, thậm chí phải có wifi để người lao động nắm diễn biến thông tin trên mạng. Để bảo đảm an toàn, việc tầm soát dịch bệnh trong người lao động phải được chú trọng, đề cao và thực thi nghiêm ngặt.

Khi chi phí tăng không nhỏ, làm sao tổ chức “3 tại chỗ” có lợi nhuận tốt? Chỉ còn cách hạ thấp một chi phí nào đó có thể, nhất là khâu nguyên liệu chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm. Ở đây, cụ thể đối với ngành chế biến tôm là hạ thấp giá mua tôm nguyên liệu trong giai đoạn “3 tại chỗ”.

Chuỗi giá trị con tôm gồm khá nhiều mắt xích và các chuỗi nhỏ ở từng mắt xích. Chuỗi giá trị con tôm chú trọng nhất là mắt xích nuôi, mắt xích chế biến và khâu cung ứng tới nhà phân phối. Các mắt xích quan trọng này tồn tại và phát triển cộng hưởng và không thể thiếu nhau. Nếu nhận thức vấn đề thiết yếu này sẽ tìm ra mục đích tổ chức “3 tại chỗ”.

Khi dịch bùng phát cao trào lại là lúc miền Tây đang thả nuôi và nay là giai đoạn thu hoạch. Giả sử do covid, đóng cửa hết nhà máy chế biến, người nuôi tôm thu hoạch tôm sẽ ra sao? Mục đích đầu tiên cho thấy tổ chức “3 tại chỗ” ngành tôm nhằm có giải pháp chia sẻ khó khăn với người nuôi. Song song đó số lượng người lao động ở mỗi doanh nghiệp là không nhỏ, trong đó có sự phân hóa, một bộ phận có hoàn cảnh khó khăn hơn cần nguồn thu trang trải hàng ngày. Có việc làm là gỡ vướng được điểm này. Như vậy mục tiêu thứ hai là doanh nghiệp chia sẻ khó khăn với người lao động, lúc này cả hai tương trợ nhau sẽ giúp thấu hiểu hơn và gắn bó nhau hơn sau này.

Một mối quan hệ hết sức quan trọng phải kể ra nữa là các đối tác mua hàng. Doanh nghiệp và các đối tác có hợp đồng mua bán và các đối tác đã có kế hoạch tiêu thụ. Nếu trong hoàn cảnh dịch, doanh nghiệp có thể vin vào lý do bất khả kháng kéo dài hợp đồng, nhưng chắc chắn sẽ gây khó khăn không nhỏ cho các đối tác. Việc tổ chức “3 tại chỗ” sẽ cung ứng một phần nào đó sản phẩm theo các hợp đồng, giảm thiểu khó khăn cho các đối tác. Tóm lại, tổ chức “3 tại chỗ” ngành tôm nhằm duy trì và tương hỗ các mắt xích quan trọng nhất chuỗi giá trị con tôm là: người nuôi – người lao động trong doanh nghiệp chế biến – nhà tiêu thụ.

Lý thuyết là vậy, vào thực tế phải làm sao? Để bù đắp chi phí, chắc chắn doanh nghiệp chế biến buộc phải mua tôm nguyên liệu với giá thấp hơn, coi như đây là phần chia sẻ từ người nuôi. Suy cho cùng, giải pháp này không ai muốn, nhưng với hoàn cảnh hiện tại các bên nên vui vẻ bắt tay và mong rằng mức chia sẻ này không quá lớn nhằm duy trì “sức khỏe” bên nuôi.

Bộn bề lo âu đều ập tới các doanh nghiệp chế biến tại thời điểm này, trong đó là giá cước tàu biển quốc tế liên tục tăng. Các hãng tàu càng có lý do từ dịch bệnh để “thổi giá” một cách thiếu sòng phẳng. Nói thêm rằng, “3 tại chỗ” không phải là hình thức mới mẻ gì vì doanh nghiệp nuôi tôm đã thực hiện điều này từ khi hình thành. Nhưng khác chút là “3 tại chỗ” tại trại nuôi tôm nhằm mục đích phòng chống dịch cho tôm chứ không phải cho người.

Thật là một thời điểm đầy thách thức! nay mỗi nhà, mỗi hoàn cảnh. Có lẽ đâu đó vẫn có doanh nghiệp thực hiện “3 tại chỗ” thu được lợi nhuận tốt, nhưng chắc không nhiều. Số còn lại và ngược lại sẽ là đại đa số doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp nhằm 3 mục tiêu gắn bó trong chuỗi như phân tích ở trên.

Thời buổi khó khăn bùng phát dịch bệnh, các doanh nghiệp làm được “3 tại chỗ” không dễ nhưng phải nỗ lực làm không chỉ để thể hiện tinh thần chia sẻ, chung vai trong chuỗi giá trị con tôm mà còn là biện pháp đảm bảo sự tồn tại, bền vững của doanh nghiệp trong nghịch cảnh này.